Nếp Tan Tú Lệ vươn tầm số: Chuyển mình từ đặc sản vùng cao thành biểu tượng số hóa nông sản Việt

Nếp Tan Tú Lệ - Di sản chờ chuyển mình trong thời đại số

Chuyến công tác vùng cao năm ấy để lại trong tôi dấu ấn khó phai về món xôi nếp Tan Tú Lệ – thứ hạt ngọc của núi rừng Tây Bắc dẻo thơm, ngọt bùi, thấm đượm tình đất tình người. Nhưng Nếp Tan không chỉ là nguyên liệu của ẩm thực; đó còn là biểu tượng sống động của thung lũng Tú Lệ, nơi người Thái gìn giữ và truyền đời kỹ thuật canh tác, gắn bó máu thịt với ruộng bậc thang và từng mùa lúa chín vàng.

 

Vinh dự đạt chứng nhận OCOP 4 sao là một bước tiến quan trọng, nhưng chưa đủ để Nếp Tan bước ra khỏi không gian địa phương. Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, phương thức canh tác thủ công, thiếu công cụ tiếp thị hiện đại khiến sản phẩm chưa đến được với thị trường rộng lớn – nhất là thế hệ tiêu dùng trẻ, yêu cầu cao về minh bạch thông tin và trải nghiệm sản phẩm. Chính lúc này, chuyển đổi số không chỉ là một giải pháp, mà là con đường tất yếu để bảo tồn – phát huy – và thương mại hóa giá trị của Nếp Tan một cách bền vững và sáng tạo.

Chuyển đổi số - Cầu nối giữa di sản và tương lai

Chuyển đổi số cho Nếp Tan Tú Lệ cần được hiểu không đơn thuần là áp dụng công nghệ, mà là “số hóa” giá trị và tâm huyết của người làm nông. Đầu tiên, cần triển khai truy xuất nguồn gốc minh bạch thông qua mã QR, ứng dụng cảm biến IoT và công nghệ blockchain. Khi quét mã, khách hàng sẽ thấy không chỉ nơi sản xuất, mà còn là khuôn mặt người nông dân, cánh đồng, quy trình canh tác, các thông số về môi trường gieo trồng. Đây là cách biến từng hạt gạo thành câu chuyện có thật – một dạng “nhật ký sống” tạo dựng niềm tin và khơi gợi cảm xúc người tiêu dùng.

 

Song song đó, câu chuyện văn hóa của Nếp Tan phải được kể bằng ngôn ngữ của thời đại: mạng xã hội, video ngắn, website tương tác. Một trang web không chỉ bán hàng mà trở thành “bảo tàng số” về Nếp Tan với ảnh đẹp, bài viết, công thức nấu ăn và chia sẻ từ cộng đồng. Những video TikTok về công đoạn đồ xôi, livestream nấu ăn giữa ruộng lúa, hay phản hồi thật từ KOLs ẩm thực sẽ lan tỏa sức hút của sản phẩm. Quảng cáo số cũng cần cá nhân hóa, nhắm trúng nhóm khách hàng yêu thực phẩm sạch, gắn bó với giá trị truyền thống.

 

Về phân phối, sản phẩm cần “lên sàn” mạnh mẽ không chỉ các sàn thương mại điện tử lớn, mà cả những nền tảng chuyên biệt về đặc sản vùng miền. Cùng với đó là đầu tư vào logistics thông minh, nhất là với các dòng sản phẩm chế biến như cốm, đảm bảo chất lượng vận chuyển lạnh, giao hàng nhanh toàn quốc. Nét độc đáo có thể nằm ở việc kết hợp du lịch số: khách mua Nếp Tan từ lúc đặt tour đến Yên Bái, hoặc sau khi kết thúc chuyến đi, vẫn có thể giữ mãi hương vị nơi họ từng ghé qua.

Cuối cùng, không thể thiếu cộng đồng, yếu tố tạo nên sức sống lâu dài. Một nhóm Facebook cho người yêu nếp, chia sẻ công thức, hình ảnh món ăn, góp ý sản phẩm sẽ biến khách hàng thành đại sứ thương hiệu. Việc tích hợp chatbot AI chăm sóc khách hàng, khảo sát trực tuyến để cải tiến sản phẩm cũng là hướng đi cần thiết cho hành trình chuyên nghiệp hóa trải nghiệm tiêu dùng.

Thuận lợi - khó khăn và định hướng phát triển

Nếp Tan Tú Lệ đang có nền tảng vững chắc: chất lượng sản phẩm vượt trội, thương hiệu đã được chứng nhận OCOP, và sự quan tâm từ các cấp chính quyền, người tiêu dùng, lẫn giới truyền thông. Ngoài ra, sự bùng nổ của các nền tảng số, công nghệ truy xuất nguồn gốc, thương mại điện tử và truyền thông mạng xã hội tạo điều kiện thuận lợi để “đưa nếp lên mây”.

Tuy nhiên, thách thức không nhỏ. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số tại địa phương còn hạn chế; nhận thức và kỹ năng số của người dân, đặc biệt là nông dân vùng cao cần thời gian để đào tạo và thích nghi. Chi phí đầu tư cho nền tảng công nghệ, logistics chuyên biệt hay marketing số cũng không hề nhỏ, đòi hỏi sự hỗ trợ từ Nhà nước, doanh nghiệp, và các dự án hợp tác công – tư.

 

Về định hướng phát triển, cần xem chuyển đổi số là một chiến lược toàn diện, gắn với bảo tồn văn hóa và phát triển sinh kế bền vững. Trong đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo hạ tầng và cơ chế hỗ trợ; các tổ chức, chuyên gia công nghệ hỗ trợ kỹ thuật; còn người dân chính là chủ thể trung tâm. Chúng ta không chỉ cần số hóa sản phẩm, mà phải số hóa cả giá trị văn hóa, trải nghiệm khách hàng và niềm tin tiêu dùng.

Nếp Tan Tú Lệ - từ một hạt gạo đặc sản vùng cao đang đứng trước cơ hội trở thành biểu tượng cho sự giao thoa giữa di sản và công nghệ. Hành trình chuyển đổi số, nếu được thực hiện bài bản, sẽ không chỉ giúp Nếp Tan vươn ra thị trường toàn quốc và quốc tế, mà còn góp phần tái định vị thương hiệu nông sản Việt trong thời đại mới. Đó là con đường để những gì thơm ngon, tử tế và truyền thống không bị mai một, mà sống mãi trong lòng thế giới số theo một cách đầy bản sắc và tự hào.